Onderhoud zelf je mountainbike en rijd als een baas de winter door

Bij koude, natte en modderige omstandigheden is het extra belangrijk dat je genoeg aandacht aan je materiaal besteedt. Bovendien is de winter de ideale periode om te zorgen dat je mountainbike weer helemaal klaar is voor het volgende seizoen. En waarom zou je dat niet zelf doen? Martijn helpt je op weg met uitleg en tips over onderhoud van je mountainbike (en andere fietsen).

De winterperiode is bij uitstek geschikt om je mountainbike te onderhouden, te finetunen en te testen. Je kunt je fiets natuurlijk wegbrengen, maar het is toch veel toffer (en goedkoper) als je zelf je fiets kunt onderhouden! Het is echt geen rocket science, en met behulp van YouTube kom je waarschijnlijk een heel eind. Wil je meer persoonlijk advies, dan kun je vaak bij je lokale fietsenmaker terecht voor een workshop fietsonderhoud.

In dit artikel behandel ik 3 onderhoudsklussen die je redelijk eenvoudig zelf kunt doen. Het artikel richt zich op de mountainbike, maar voor je racefiets of gravebike werkt het net zo goed. Om te beginnen meteen de belangrijkste tip voordat je aan je fiets gaat sleutelen: maak foto’s voor je begint en tijdens het (de)monteren van onderdelen, zodat je naderhand kunt zien of alles weer goed in elkaar zit.

Maak je wielen tubeless

Op de mountainbike is tubeless al helemaal ingeburgerd, en over (het nut van) het tubeless maken van racefietswielen schreven we al eerder. Dus zijn je wielen tubeless ready en loop je al langere tijd rond met het idee dat je toch echt een keer de switch wilt maken? Dan is dit het moment. Het is echt niet zo ingewikkeld als je misschien denkt.

Artikel gaat verder onder afbeeldingMet behulp van deze spullen rijd jij voortaan rond zonder binnenbanden.

Dit heb je nodig

• Tubeless velgtape om de openingen van je spaken af te dichten
• Een tubeless ventiel
• Sealant (die witte melk die je in je banden spuit)
• Een tubeless ready velg
• Een (bij voorkeur nieuwe) tubeless ready band
• Een compressor of zogenaamde booster

Dit moet je doen

• Maak je velg goed schoon.
• Plak de velgtape rondom in de velg. Let op dat alle openingen van spaakgaten en het ventielgat dicht zijn. Ik laat de tubeless tape meestal een centimeter of 30 overlappen aan het uiteinde.
• Prik een klein gaatje op de plek van het ventielgat en plaats het tubeless ventiel. Draai de moer van het ventiel goed vast maar zorg ervoor dat wanneer je onderweg toch een binnenband moet plaatsen je geen waterpomptang nodig hebt om deze los te draaien.
• Plaats de buitenband. Je kunt eventueel nu de latex/sealant al toevoegen maar ik zou daar persoonlijk nog even mee wachten.
• “Plop” nu de band met een compressor of air-booster. Met de fietspomp is het bijna niet mogelijk om in één keer voldoende druk toe te dienen dat de band zich vastplopt in de randen van de velg. Je zult horen dat de randen van de band zich met een aantal harde knallen in de velgrand zetten.
• Nu de band op zijn plek zit, kun je deze weer leeg laten lopen (en hopen dat de band ook in de velgrand blijft zitten, anders moet je voorgaande stap herhalen). Als de band leeg is verwijder je de ventiel-kern en vul je de band met de gewenste hoeveelheid latex.
• Als dat gedaan is plaats je de kern opnieuw, en pomp je de band met een gewone fietspomp op. Je mag deze best hard oppompen (bijvoorbeeld 3 á 4 bar voor een mountainbike). Door het wiel nu rond te draaien verspreid je de latex door de band en dicht je eventuele lekken. Door de band zijwaarts te schudden kun dit nog een handje helpen.

Het kan voorkomen dat een band de eerste dagen nog langzaam leegloopt omdat deze nog niet helemaal is afgedicht. Herhaal dan de laatste stap nog een keer. Ga overigens niet op je mountainbike fietsen met 4 bar in de banden, maar verlaag de druk naar ongeveer 1,5 bar.

Onderhoud je balhoofd

De lagers van je balhoofd hebben veel te verduren. Vuil, water en speling zijn killing, en zorgen ervoor dat je binnen no time de boel kunt vervangen. Je kunt de levensduur van je balhoofdlagers echter flink verlengen als je de boel onderhoudt. Een balhoofd zit tegenwoordig best simpel in elkaar en bestaat eigenlijk maar uit een paar onderdelen.

Artikel gaat verder onder afbeeldingIn je balhoofd zitten veel ringen, dus zorg dat je weet welke waar hoort.

Demonteren van het balhoofd

• Draai de schroeven aan de zijkant van je stuurpen los (2);
• Draai nu de inbusbout aan de bovenkant van je stuurpen los (1). LET OP: zodra die los is kan je voorvork met voorwiel er uit vallen als je fiets hangt.
• Wanneer je nu voorzichtig je voorvork uit het frame trekt, dan krijg je de lagers te zien. Aan de bovenzijde van je frame zit (meestal) een kleiner lager (5) dan beneden. Verder zie je een kunststof of aluminium centreerring (4) en daar bovenop de bovenkap (3) van je balhoofd (deze dekt het lager af). Hier bovenop zitten eventueel nog 1 of meerdere vulringen om je stuurpen op de juiste hoogte te zetten.

Aan de onderzijde zit alleen de grotere lager (8). Deze blijft waarschijnlijk in het frame zitten maar kun je er eenvoudig uit halen.

Boven (6) en onder (7) in het frame zitten nog de lagercups geperst. Deze kun je gewoon laten zitten, tenzij ze vervangen moeten worden. Op de buis van je voorvork zit nog een centreer-ring (9) waarop het onderste lager draait. Deze kun je ook gewoon laten zitten.

TIP: leg alle onderdelen die je verwijderd op volgorde neer zodat je straks nog weet hoe ze terug moeten.

• Nu is het zaak om de lagers en de verschillende ringen goed schoon te maken en te voelen of de lagers nog soepel draaien. Vergeet ook niet de schalen die in je frame geperst zitten goed schoon te maken. Als je lagers niet meer goed draaien of wanneer je ziet dat onderdelen vreemd zijn ingesleten, dan is een nieuw balhoofd waarschijnlijk noodzakelijk.

Opnieuw monteren van het balhoofd

• Vet de lagerschalen in je frame goed in. Bij het monteren mag er overtollig vet uitkomen.
• Plaats het onderste lager (8) in de lagerschaal (7) en duw de voorvork weer terug op zijn plek.
• Schuif respectievelijk het bovenste lager (5), de centreerring (4), de bovenkap (3), de vulringen en de stuurpen (2) weer op zijn plaats en draai de bovenste inbusbout (1) weer een beetje aan zodat de vork er niet meer uit kan vallen.
• Nu is het zaak om je balhoofd weer af te stellen. Met behulp van de inbusbout aan de bovenzijde van de stuurpen (1) kun je de speling van je balhoofdstel afhalen. Je sluit de lagers daarmee op. Wanneer je deze bout te strak aandraait, dan zul je merken dat het stuur stroef draait. Wanneer je de bout echter te los draait, dan zul je merken dat er speling ontstaat tussen je lagers en dat je voorvork dus gaat rammelen. Beide situaties zijn funest voor je lagers dus dit komt toch best nauwkeurig.
• Om te voelen of de bout te los staat en er dus speling is, kun je je voorrem inknijpen en je fiets voorzichtig heen en weer bewegen. Als er speling is voel je dat de vorkbuis kan bewegen in het frame. Om zeker te zijn dat de speling in het balhoofd zit en niet in de poten van je verende voorvork kun je hand om het lager plaatsen. Je zult dan duidelijk voelen of de onderdelen ten opzichte van je frame bewegen.
• Als de speling eraf is en je stuur soepel draait, moet je nog de schroeven aan de zijkant van je stuurpen (2) vast zetten zodat je stuur ten opzichte van je voorvork recht staat en niet meer kan draaien.
• Als je regelmatig je balhoofd op deze manier onderhoudt, dan zal de levensduur ervan aanzienlijk langer worden, en daarnaast rijdt je fiets gewoon een stuk lekkerder.

Onderhoud je ketting, cassette en derailleur

Je ketting en cassette hebben een hoop te verduren in de winter. Modder is killing, maar helaas niet te voorkomen tijdens je rit. Je kunt echter wel voorkomen dat deze modder er bij je volgende rit nog op zit. Probeer zo snel mogelijk na een rit de boel weer schoon te maken. Ik gebruik hiervoor zelf meestal gewoon een emmer lauwwarm water met ordinair afwasmiddel en eventueel nog een wasmiddel voor fietsen. Probeer de harde ontvetters te vermijden want deze halen voornamelijk het vet uit de schakels van je ketting, maar laten het zand zitten.

Artikel gaat verder onder afbeeldingNeem naast onderhoud aan je ketting ook de cassette (en body) regelmatig onder handen.

De werkwijze voor het schoonmaken van je mountainbike of gravelfiets na een natte rit:

• Spuit de fiets voorzichtig af met een tuinslang en probeer hierbij de lagers van je wielen, je balhoofd en je trapas te ontzien.
• Spuit je fiets eventueel in met een reinigingsmiddel voor fietsen.
• Gebruik een spons en de emmer met lauwwarm water om je fiets van voor naar achter schoon te maken.
• Voor de ketting kun je een spons gebruiken maar er zijn ook kettingreiniger op de markt waar je je ketting doorheen laat draaien.
• Gebruik een borstel om je cassette en de ruimte er tussen schoon te maken en doe datzelfde voor je derailleur wieltjes. Als je de borstel er tegenaan houdt en de trappers naar achter draait, dan kom je al een heel eind.
• Borstel je voorblad(en) schoon met een borstel en neem dan ook gelijk even je klik-pedalen mee.
• Gebruik als laatste nog de tuinslang om het sop en losse vuil weg te spoelen.

Nu is het zaak om de fiets te laten drogen en daarna alle draaiende delen weer te smeren. Er zijn verschillende smeermiddelen op de markt die voor verschillende weertypes geschikt zijn. Gebruik vooral wat je zelf prettig vindt, de meeste teflonsprays zullen hun werk prima doen.

Probeer het schoonmaken van je fiets als een vaste routine te zien. Je hebt er misschien niet altijd zin in direct na je rit, maar het hoeft niet veel tijd te kosten. Door je fiets regelmatig te poetsen werkt deze beter, ziet deze er stukken beter uit en kun je kleine mankementen vroegtijdig opmerken en oplossen.

Naast het schoonmaken van je schakelapparaat na iedere rit is het in een natte periode ook wel aan te raden om één keer in de maand de boel wat grondiger aan te pakken. Hierbij demonteer je de wieltjes van je derailleur en voorzie je ze van wat kogellagervet of dikke olie. Daarnaast is het essentieel dat je het ratelsysteem van je cassette schoonhoudt, en regelmatig voorziet van wat olie. Water en vuil zorgen ervoor dat je ratel verdwijnt, de bewegende delen in de cassettebody onnodig slijten. Bijhouden dus! Het demonteren van je cassette en body is in veel gevallen best eenvoudig als je het juiste gereedschap hebt, maar is wel afhankelijk van het merk naaf dat je hebt.

Conclusie

In winterse omstandigheden is het extra belangrijk om je materiaal genoeg liefde te geven. Wil je meer weten over hoe je jouw fiets het hele jaar in topconditie houdt? Lees dan onze uitgebreide gids over schoonmaken en klein onderhoud.

Welke onderhoudsactiviteiten staan er op jouw to-do lijstje?

Wat zijn jouw typische winterklusjes? Vertel het in de Cobbles Cycling Strava Club. Op Cobbles vind je in ieder geval genoeg leesvoer om de winter mee door te komen!

Gerelateerd artikel